OFr. Schubert στο Πιάνο, έργο του Rudolf Kingsbogl

Η μουσική έρεε απ’ την πένα του Franz Peter Schubert με την ίδια φυσικότητα που τρέχει η βροχή απ’ τα σύννεφα. Και σύμφωνα με τα λεγόμενα των φίλων, συγγενών και των βιογράφων του, ο Φραντς Σούμπερτ ζούσε πράγματι στα σύννεφα. Η απόκοσμη αδιαφορία του για τις πρακτικές πτυχές της καθημερινής ζωής ήταν μαγευτική. Ήταν πεπεισμένος και το δήλωνε δίχως ίχνος αλαζονείας, ότι ήρθε στη γη για έναν μόνο λόγο, για δημιουργήσει μουσική! Και βεβαίως, αυτό και μόνο αυτό έκανε. Με το που τελείωνε ένα έργο, χωρίς κανένα διάλειμμα, χωρίς να περιμένει την έμπνευση καταπιανόταν με κάτι νέο.

Η εικόνα του Σούμπερτ να κυκλοφορεί αφηρημένος στους δρόμους της Βιέννης με τα χέρια δεμένα στην πλάτη και το βλέμμα στραμμένο προς τον ουρανό ήταν μια γνώριμη εικόνα για τους Ευρωπαίους του 19ου αι.

Έτσι, στα 31 χρόνια της σύντομης ζωής του, συνέθεσε περισσότερα από 600 lieder (τραγούδια για φωνή και πιάνο). Αριθμός απίστευτα εντυπωσιακός, εφόσον το σύνολο των έργων των περισσοτέρων συνθετών δεν κατορθώνει να πιάσει τέτοια νούμερα! Αλλά δεν είναι μόνο η ποσότητα που είναι αξιοσημείωτη. Ο Σούμπερτ με επιμέλεια, έγραψε τραγούδια απείρου κάλλους και μοναδικής ποιότητας, ώστε συνθέτες όπως ο Schumann, Wolf και Brahms να θεωρούν ότι με τον Σούμπερτ το τραγούδι έχασε την παλιότερη ερασιτεχνική του μορφή και απέκτησε τη δροσιά αλλά και τη σοβαρότητα μιας πραγματικής μουσικής δημιουργίας.

Το αδιαμφισβήτητο αριστούργημα του «Gretchen am Spinnrade» (Η Μαργαρίτα στην Ανέμη, από τον Φάουστ του Johann Wolfgang Goethe),

Η ερωτοχτυπημένη Γκρέτσεν (Μαργαρίτα) γνέθει το μαλλί με τη ρόκα της και στοχάζεται τις υποσχέσεις του μάγου Φάουστ, που εν τω μεταξύ έχει πουλήσει την ψυχή του στον Μεφιστοφελή  για να αποκτήσει σοφία και την αιώνια νεότητα.

το συνθέτει σε ηλικία μόλις 17 ετών, τη στιγμή όπου ούτε ο Μότσαρτ, σ’ αυτή την ηλικία δεν είχε καταφέρει να γράψει κάτι ανάλογης σπουδαιότητας! Και παράλληλα, το ίδιο έτος, γράφει 45 τραγούδια και ενενήντα άλλα έργα διαφορετικής μορφής! Ένα χρόνο αργότερα, στα 18 του μόλις χρόνια ο Σούμπερτ μελοποιεί τραγικό κείμενο «Erlkönig», επίσης έργο του Γκαίτε.

O πατέρας μεταφέρει το άρρωστο παιδί του. Καθ΄όλη τη διάρκεια της διαδρομής το παιδί επικοινωνεί με απόκοσμα όντα. Όταν ο πατέρας φθάνει στο τέλος του προορισμού του, αντιλαμβάνεται ότι το παιδί είναι πλέον νεκρό!

Κανείς, ποτέ, δεν είχε διεισδύσει τόσο βαθιά στον ρου των ανθρώπινων συναισθημάτων. Μέχρι τότε το τραγούδι ήταν απλώς ένα μέσο ψυχαγωγίας. Ήταν ανήκουστο και πρωτόγνωρο τα κείμενα του τραγουδιού να είναι ποιητικά! Αυτό ίσα που το είχε αποτολμήσει ο μεγάλος Μπετόβεν!
Όμως ο Σούμπερτ δεν μελοποιεί απλά υψηλή ποίηση, αλλά δημιουργεί ένα άλλο αριστούργημα και με ιδιοφυή μαεστρία ενώνει τα δύο έργα. Η ποιότητα της μουσικής του είναι ανεξάρτητη της ποιότητας του στίχου. Σε πολλές περιπτώσεις, τα μελοποιημένα ποιήματα των φίλων του Mayrhofer και  Schober, η μουσική του ξεπερνά τα κείμενα, ώστε τα καθιστά σχεδόν περιττά.

Οι κύκλοι τραγουδιών του «Die schöne Müllerin» ( Η ωραία Μυλωνού), και το κύκνειο άσμα του «Winterreise» (Χειμωνιάτικο Ταξίδι) βασίζονται στην υπέροχη Γερμανική γλώσσα των Schiller, Goethe, Grillparzer και Seidl.

Τα συγκεκριμένα lieder οφείλουν την ύπαρξή τους σε ένα κοινωνικό φαινόμενο της εποχής του Σούμπερτ, την ανάπτυξη της μουσικής δημιουργίας εντός της μεσαίας τάξης. O Σούμπερτ δεν μετρούσε πρίγκιπες μεταξύ των θαυμαστών του, όπως οι Μότσαρτ και Μπετόβεν κ.α., αλλά καλλιτέχνες, καθηγητές, συγγραφείς και ποιητές, που όντας ερασιτέχνες μουσικοί μπορούσαν να εκτιμήσουν την ομορφιά των συνθέσεών του.

Από τα μέσα της δεκαετίας 1830 και ως το 1870, ο Franz Liszt μεταγράφει και διασκευάζει μια σειρά από έργα του Σούμπερτ, κυρίως Lieder. Ο Λιστ, του οποίου η συμβολή στην αναγνώριση και εξάπλωση του έργου του Franz Peter Schubert ήταν σημαντική, δήλωσε
«Ο Σούμπερτ ήταν η πλέον ποιητική μουσική μορφή που έζησε ποτέ!»

O Αντονίν Ντβόρζακ γράφει το 1894, ότι σαφώς επηρεάστηκε ως συνθέτης από τον Σούμπερτ και μάλιστα από τα Lieder και τα μικρότερα έργα για πιάνο
«η τάση της ρομαντικής σχολής προς σύντομες μουσικές μορφές, οφείλεται κατά κύριο λόγο στον Σούμπερτ. Κακά τα ψέματα, ο Φραντς Σούμπερτ δημιούργησε μια νέα εποχή… Όλοι οι υπόλοιποι συνθέτες τραγουδιών απλώς πατούν στα βήματά του.»

Η «Ωραία Μυλωνού» είναι ένας κύκλος 20 τραγουδιών του Schubert, σε ποίηση του Wilhelm Müller. Ένας νεαρός ακολουθεί την πορεία ενός μικρού ρυακιού, το οποίο καταλήγει σε έναν μύλο. Εκεί συναντά κι ερωτεύεται την κόρη του μυλωνά. Αλλά η αγάπη του για την ωραία μυλωνού δεν έχει ανταπόκριση. Στην αρχή δεν φαίνεται απρόθυμη, όμως αργότερα τον απορρίπτει διότι ερωτεύεται έναν κυνηγό. Απελπισμένος ο νέος πέφτει στο ρυάκι και πνίγεται…

Ευρύκλεια Φιλιππίδη, για το ωδείο Ars Musicalis