από το βιβλίο Αισθητικής Αγωγής της Στ’ Δημοτικού

Ο όρος  «Προγραμματική Μουσική»  αφορά κάθε οργανικό μουσικό έργο με περιγραφικό ή αφηγηματικό χαρακτήρα.  Ο συνθέτης  εμπνέεται από τη φύση, ιδέες, μύθους, παραμύθια, ιστορικά γεγονότα, έργα των εικαστικών τεχνών και αξιοποιώντας  τις δυνατότητες των μουσικών οργάνων προσπαθεί να τα περιγράψει.  Αυτή η μη-μουσική ιδέα συνήθως προσδιορίζεται από τον τίτλο του έργου και πολλές φορές περιγράφεται και με επεξηγηματικά σχόλια ή σημείωμα.

Ως όρος η προγραμματική μουσική καθιερώθηκε από τον Fr.Liszt, o οποίος αφού εισήγαγε τον όρο «Συμφωνικό Ποίημα»,  όρισε  μαζί με τον τίτλο και ένα «Πρόγραμμα» ως  πρόλογο, προκειμένου ο ακροατής να αντιληφθεί την ποιητική ιδέα του συνθέτη  και να μην οδηγηθεί σε διαφορετικές ποιητικές αναπαραστάσεις.

Βεβαίως η προγραμματική μουσική συναντάται σε όλες τις εποχές της μουσικής, με τον «Πυθικό Νόμο» του Σακάδα, να είναι αρχαιότερο προγραμματικό έργο που γνωρίζουμε. Ο Πυθικός Νόμος παρουσιάστηκε στους Πυθικούς Αγώνες το 586 π.χ. και περιγράφει τον αγώνα του θεού Απόλλωνα με τον δράκοντα-φίδι Πύθωνα.

Έξοχα παραδείγματα προγραμματικής μουσικής είναι οι «Τέσσερεις Εποχές» του Βιβάλντι, «Καπρίτσιο για την αναχώρηση του αγαπημένου αδελφού» του Γ.Σ.Μπαχ, πολλές από τις συμφωνίες του Haydn, η «Ποιμενική Συμφωνία» του Μπετόβεν, η «Φανταστική Συμφωνία» του Μπερλιόζ, ο «Δον Κιχώτης» του Ρίχαρντ Στράους, « Ο Μαλδαύας» του Σμέτανα, ο «Peer Gynt» του Γκρήγκ, «Το Καρναβάλι των Ζώων»  του  Σαιν Σανς, οι «Εικόνες από μια έκθεση» του Μουσσόρσγκυ, οι «Πλανήτες» του Χολστ, η «Θάλασσα» του Ν. Σκαλκώτα, κ.λ.π.

Σε αντιδιαστολή με την  προγραμματική μουσική  έρχεται η «Απόλυτη Μουσική» που προέρχεται αυστηρά από μια μουσική ιδέα και είναι πλήρως αποδεσμευμένη από κείμενα και εικόνες.

Η εικόνα προέρχεται από το βιβλίο Αισθητικής Αγωγής της Στ΄ Δημοτικού.

Ευρύκλεια Φιλιππίδη για το ωδείο Ars Musicalis