Το Stabat Mater είναι χριστιανικός ύμνος του 13ου αιώνα που αναφέρεται στη θλίψη και τον πόνο της μητέρας του εσταυρωμένου Ιησού. Ο συγγραφέας του μπορεί να είναι είτε ο φραγκισκανός ιππότης Jacopone da Todi είτε ο Πάπας Ιννοκέντιος ο 3ος .
Ο τίτλος προέρχεται από την πρώτη του σειρά του ύμνου Stabat Mater Dolorosa , που σημαίνει » θλιμμένη η μητέρα ίστατο «.
Τραγουδιέται την Παρασκευή των Θλίψεων, (Μεγάλη Παρασκευή) αλλά και στις 15 Σεπτεμβρίου, ημέρα όπου τιμάται η Παναγία των Θλίψεων από τη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία.
Το Stabat Mater έχει μελοποιηθεί από πολλούς συνθέτες δυτικής μουσικής, Μερικά από τα γνωστότερα Stabat Mater είναι των:

Palestrina (~ 1590)

A.Vivaldi (1712)

Domenico  Scarlatti(1715)

Alessandro Scarlatti (1723)

G. B. Pergolesi (1736)

Joseph Haydn (1767)

 

Fr.Schubert

G. Rossini

A.Dvořák(1876-1877)

G.Verdi (1896-1897)

Karol Szymanowski (1925-1926)

Fr.Poulenc (1950)

Arvo Pärt (1985)

Ακολουθεί ο ύμνος στα Λατινικά και η Ελεύθερη απόδοση του σε νέα Ελληνικά.

Stabat mater dolorosa                                
juxta Crucem lacrimosa,
dum pendebat Filius.

Cuius animam gementem,
contristatam et dolentem
pertransivit gladius.

O quam tristis et afflicta
fuit illa benedicta,
mater Unigeniti!

Quae mœrebat et dolebat,
pia Mater, dum videbat
nati pœnas inclyti.

Quis est homo qui non fleret,
matrem Christi si videret
in tanto supplicio?

Quis non posset contristari
Christi Matrem contemplari
dolentem cum Filio?

Pro peccatis suæ gentis
vidit Iesum in tormentis,
et flagellis subditum.

Vidit suum dulcem Natum
moriendo desolatum,
dum emisit spiritum.

Eia, Mater, fons amoris
me sentire vim doloris
fac, ut tecum lugeam.

Fac, ut ardeat cor meum
in amando Christum Deum
ut sibi complaceam.

Sancta Mater, istud agas,
crucifixi fige plagas
cordi meo valide.

Tui Nati vulnerati,
tam dignati pro me pati,
pœnas mecum divide.

Fac me tecum pie flere,
crucifixo condolere,
donec ego vixero.

Juxta Crucem tecum stare,
et me tibi sociare
in planctu desidero.

Virgo virginum præclara,
mihi iam non sis amara,
fac me tecum plangere.

Fac, ut portem Christi mortem,
passionis fac consortem,
et plagas recolere.

Fac me plagis vulnerari,
fac me Cruce inebriari,
et cruore Filii.

Flammis ne urar succensus,
per te, Virgo, sim defensus
in die iudicii.

Christe, cum sit hinc exire,
da per Matrem me venire
ad palmam victoriæ.

Quando corpus morietur,
fac, ut animæ donetur
paradisi gloria. Amen.

---

ελεύθερη απόδοση σε νέα Ελληνικά

Η Μητέρα η λυπημένη στεκόταν
με δάκρυα στα πόδια του Σταυρού
καθώς εκεί κρεμόταν ο Υιός Της

Η γοερή ψυχή Της,
λυπημένη και πονεμένη
είδε να τον διαπερνά μια ρομφαία

Ω, πόσο λυπημένη και στεναχωρημένη
Είναι αυτή η ευλογημένη Μητέρα,
Μητέρα ενός μοναχογιού!

Έτρεμε, καθώς έβλεπε
τους πόνους του ενδόξου παιδιού Της!
Πόσο έκλεγε, υπέφερε!

Ποιος άνθρωπος δεν θα έκλαιγε
αν έβλεπε τη Μητέρα του Ιησού
να ζει ένα τέτοιο μαρτύριο;

Ποιος δεν θα ένοιωθε συμπόνοια,
σκεπτόμενος τη Μητέρα του Ιησού
να υποφέρει μαζί με τον Υιό Της;

Για τους αμαρτωλούς του λαού
Του, είδε τον Ιησού να βασανίζεται
και να υποβάλλεται σε μαστίγωμα

Είδε το μικρό Της παιδί
να ξεψυχά εγκαταλελειμμένο,
ενώ παρέδιδε το πνεύμα

Ω, Μητέρα, πηγή της αγάπης,
κάνε με να νοιώσω το μέγεθος
του πόνου Σου, για να υποφέρω μαζί Σου!

Κάνε την καρδιά μου να πυρωθεί
από αγάπη για τον Ιησού, το Θεό
μου, στον οποίο είμαι ευγνώμων.

Αγία Μητέρα, κάνε αυτό,
κάρφωσε τα καρφιά του Εσταυρωμένου
στην καρδιά μου γερά!

Οι πόνοι του πληγωμένου Σου παιδιού,
που κρίθηκε άξιος να αντέξει τόσο
για μένα, κάνε να τους μοιραστώ!

Κάνε με να κλάψω μαζί Σου πικρά,
να συμπάσχω με τον Εσταυρωμένο,
όσο θα ζω.

Να βρεθώ στα πόδια του Σταυρού μαζί Σου
και να Σε συντροφεύσω στον πόνο:
Αυτή είναι η επιθυμία μου

Θαυμαστή Παρθένε ανάμεσα σε όλες,
μην είσαι πολύ σκληρή μαζί μου,
άσε με να μοιραστώ τους θρήνους Σου!

Κάνε με να κουβαλώ το θάνατο
του Ιησού, να μοιράζομαι το πάθος Του
και να θυμάμαι τα τραύματά Του.

Κάνε με να υποφέρω με τα τραύματά Του,
κάνε με να αισθανθώ τη μέθη του Σταυρού,
για την αγάπη του Υιού Σου.

Πυρωμένος και κυκλωμένος,
εσύ, Παρθένε, θα με υπερασπιστείς
την ημέρα της Κρίσης.

Κάνε να προστατευθώ από τον Σταυρό,
να δυναμώσω από τον θάνατο του Ιησού,
να αναγεννηθώ από την χάρη.

Όταν πεθάνει το σώμα μου,
Κάνε την ψυχή μου να συναντήσει
Τη δόξα του Παραδείσου. Αμήν.

Για το ωδείο Ars Musicalis και το μάθημα  Μορφολογία της Μουσικής.