Άρνολντ Σένμπεργκ

(13 Σεπτεμβρίου 1874- 13 Ιουλίου 1951)

“If it is art, it is not for all, and if it is for all, it is not art”

«Αν είναι τέχνη, δεν είναι για όλους, και αν είναι για όλους, δεν είναι τέχνη.»

 Ο Arnold Franz Walter Schönberg, συνθέτης, θεωρητικός μουσικός και ζωγράφος, αποτελεί μία από τις πιο αμφιλεγόμενες φιγούρες στην ιστορία της μουσικής. Από τα τέλη του 19^ου αιώνα μέχρι την περίοδο που ακολούθησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, ο Schönberg έγραφε μουσική υψηλής στυλιστικής ποικιλίας, εμπνεόμενος από την φανατική αφοσίωση των μαθητών του, το θαυμασμό των συναδέλφων του όπως οι Mahler, Strauss, και Busoni, την οργή του συντηρητικού Βιεννέζικου κοινού, και το απόλυτο μίσος των πολλών κριτικών μουσικής.

Γεννημένος στη Βιέννη στις 13 Σεπτεμβρίου του 1874, μέσα σε μια οικογένεια που καμία σχέση δεν είχε με τη μουσική (ο πατέρας του Samuel ήταν μαγαζάτορας), ο Schönberg ήταν σε μεγάλο βαθμό αυτοδίδακτος ως μουσικός. Ως ερασιτέχνης τσελίστας, εξέφρασε από πολύ νωρίς (στην ηλικία των 9 ετών) την κλίση του για τη σύνθεση. Έλαβε τα στοιχειώδη μαθήματα Αρμονίας και Αντίστιξης από τον Oskar Adler και σπούδασε για λίγο σύνθεση με τον Alexander Zemlinsky, τον τελικά κουνιάδο του, αφού παντρεύτηκε την αδελφή του Mathilde Zemlinsky το 1901. Με την Mathilde ο Schönberg, απέκτησε 2 παιδιά την Gertrud (1902–1947) και τον Georg (1906–1974).  Νωρίς στην καριέρα του, ο Schönberg ανέλαβε την ενορχήστρωση οπερέτων, αλλά το περισσότερο της ζωής του, το αφιέρωσε στη διδασκαλία, τόσο την ιδιωτική, όσο  και σε διάφορα ινστιτούτα, και κυρίως συνθέτοντας.

Τα πρώτα έργα του συνθέτη φέρουν την πολύ χαρακτηριστική σφραγίδα του υψηλού γερμανικού ρομαντισμού, ίσως πουθενά πιο εμφανώς από ότι στην πρώτη σημαντική του σύνθεση, την Verklärte Nacht, Op. 4 (1899)

https://www.youtube.com/watch?v=U-pVz2LTakM

Με έργα όπως τα «Πέντε Ορχηστρικά κομμάτια-Five Orchestral Pieces» (1909)

https://www.youtube.com/watch?v=y7l5OwgjwVM

και το επικό «Φεγγαρόφωτος Πιερότος- Pierrot lunaire» (1912)

https://www.youtube.com/watch?v=KsIATAaR-X0

ο Schönberg πέρασε σε μία από τις πιο σημαντικές περιόδους της καριέρας του. Ειδικότερα για το τελευταίο, ο Στραβίνσκι, δήλωσε πως είχε ενθουσιαστεί από αυτό που ονόμασε «οργανική υπόσταση» της μουσικής. Οι κριτικοί διέσυραν την «ατονική» (ο Schönberg προτιμούσε τον όρο «pantonal») μουσική του, της οποίας η δομή δεν περιλαμβάνει την παραδοσιακή τονικότητα. Ωστόσο, το υψηλό δράμα και τα καινοτόμα μέσα έκφρασης της μουσικής του Schönberg ενέπνευσαν ορισμένους πιστούς και ενεργούς ακόλουθους. Οι πιο σπουδαίοι μαθητές του Αυστριακού συνθέτη ήταν οι Alban Berg και Anton Webern, οι οποίοι και ακολούθησαν τα χνάρια του μέντορά τους. Αυτοί οι τρεις συνθέτες αποτέλεσαν τις βασικές φιγούρες της λεγόμενης Δεύτερης Βιεννέζικης Σχολής, και την κύρια δύναμη στην ανάπτυξη της σειραϊκής –ή δωδεκάφθογγης – τεχνικής (ένας ειδικά επιλεγμένος συνδυασμός των 12 φθόγγων της χρωματικής σκάλας που χρησιμοποιούσε ο συνθέτης στη σύνθεση των έργων του) στο πρώτο μισό του 20^ου αι. και μετά.

Η σουίτα για πιάνο (Piano Suite op 25) του Schönberg (1921-1923) [https://www.youtube.com/watch?v=bQHR_Z8XVvI] καταλαμβάνει μια θέση κεντρικής σημασίας στον κατάλογο του συνθέτη ως η πρώτη ολοκληρωμένη δωδεκάφθογγη σύνθεση. Αν και η σειραϊκή τεχνική αποτελεί μόνο ένα μέρος και σε καμία περίπτωση το κυρίαρχο στυλ του συνθέτη, παραμένει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό της μουσικής του ταυτότητας. Στον κατάλογο των έργων του συναντά κανείς μεγάλη ποικιλία: από έργα μουσικής δωματίου όπως  το «Κουαρτέτο Εγχόρδων- String Quartet No. 4» (1936[https://www.youtube.com/watch?v=L85XTLr5eBE

και η «Fantasy for Violin and Piano» (1949)

https://www.youtube.com/watch?v=3RqfXRBt6XI

μέχρι ορχηστρικές συνθέσεις όπως το «Violin Concerto» (1935-1936)

https://www.youtube.com/watch?v=ramcVkeLGIQ]

κα το «Piano Concerto» (1942)

https://www.youtube.com/watch?v=JEY9lmCZbIc

αλλά και χορικές συνθέσεις όπως το «Ένας επιζών από τη Βαρσοβία- A Survivor from Warsaw» (1947)

https://www.youtube.com/watch?v=-CFnJiElpks

.

Τα έργα του Schönberg κατά την άνοδο του Χίτλερ απαγορεύτηκαν και λόγω της δηλητηριώδους πολιτικής ατμόσφαιρας στην Ευρώπη γενικότερα, ο συνθέτης εκδιώχθηκε το 1933 και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του κυρίως στις Η.Π.Α. όπου και έγινε επίσημα υπήκοος το 1941. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου της καριέρας του, επανήλθε στην τονικότητα, υπενθυμίζοντας την σύνδεσή του με τη σπουδαία γερμανική κληρονομιά που φθάνει μέχρι τον Bach. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αυτής της συνθετικής περιόδου αποτελεί το έργο του «Θέμα και Παραλλαγές για μπάντα- Theme and Variations for band» (1943) [

ttps://www.youtube.com/watch?v=pl1oL-ybIPU

Για τον αντισυμβατικό αυτό συνθέτη η «λύση» της τονικότητας ήταν ένα λογικό και αναπόφευκτο βήμα στην εξέλιξη της Δυτικής μουσικής. Παρά την αδιάκοπη κατακραυγή των κριτικών καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο συνθέτης του οποίου η ζωή ενέπνευσε έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20^ου αιώνα- τον Thomas Mann στη συγγραφή του «Doctor Faustus»-, επέμενε ότι η μουσική του ήταν αποτέλεσμα ενός ακατανίκητου ενστίκτου δημιουργικότητας. Όταν οι κριτικές υπήρξαν πολύ εριστικές και τον αποδυνάμωναν, εξέφραζε το ένστικτό του αυτό μέσω της ζωγραφικής, αν και θεωρούσε τον εαυτό του ερασιτέχνη ως ζωγράφο.

Ο Schönberg θεωρείται σήμερα αδιαμφισβήτητα μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στην ιστορία της μουσικής. Ο συνθέτης, γνωστός προληπτικός με τον αριθμό 13, πέθανε στο Los Angeles, στις 13 Ιουλίου του 1951, ωστόσο η διαμάχη γύρω από τη μουσική αυτή ιδιοφυία συνεχίζεται και θα συνεχίζεται.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

¹http://www.schoenberg.at/index.php/de/schoenberg/biographie

²http://www.musicsalesclassical.com/composer/short-bio/arnold-schoenberg

³https://www.britannica.com/biography/Arnold-Schoenberg

⁴http://brahms.ircam.fr/composers/composer/2902/

⁵https://en.wikipedia.org/wiki/Arnold_Schoenberg

⁶http://www.allmusic.com/artist/arnold-schoenberg-mn0000691043/biography

⁷ Ταινία: Larry Weinstein, “My war years’’: https://www.youtube.com/watch?v=xMyhx336i9Y , https://www.youtube.com/watch?v=XZmzeQPKkO4#t=514.200243, https://www.youtube.com/watch?v=V8f-PvOCseg#t=1259.795937

⁸ «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ», Christopher Headington, εκδόσεις GUTENBERG, σειρά ‘’ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ &ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ’’, ΤΟΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ, σελίδες 177-189

Για το Ωδείο Ars Musicalis  και το μάθημα Ιστορία της Μουσικής

η μαθήτρια της Σχολής Κιθάρας

ΙΩΑΝΝΑ ΣΙΔΕΡΗ