Franz (Ferenc) Listz

Οι γυναίκες ουρλιάζουν και λιποθυμούν στις συναυλίες του ….προσπαθούν να τον αγγίξουν, να κόψουν τούφες απ’ τα μαλλιά του! Κλέβουν τα μαντηλάκια του, τ’ αποτσίγαρα του, φτιάχνουν βραχιόλια από τις σπασμένες χορδές των πιάνων του, τον κυνηγούν στο δρόμο…

Όχι, δεν μιλάμε για τον Elvis Presley, ούτε για τον Justin Bieber… αλλά για τον πρώτο super idol της μουσικής! Πατέρας του star system αλλά και της περιγραφικής μουσικής, σάρωσε σα θύελλα την Ευρώπη και τ’ όνομα του έγινε συνώνυμο του πιάνου και του ρομαντισμού. Το φαινόμενο-υστερία Frαnz Listz που ονομάστηκε Listzomania , εξακολουθεί ακόμη και σήμερα , 200 χρόνια να μελετάται από μουσικολόγους και να απασχολεί τους ψυχολόγους!

O Franz (Ferenc)Listz γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1811, στο Ράιντιγκ της Ουγγαρίας. Όταν ο πατέρας του αντιλαμβάνεται την ιδιοφυία του γιού του, παίρνει άδεια διαρκείας από την εργασία του (ήταν γραμματέας του πρίγκιπα Εστερχάζυ) και περιοδεύει στην Ευρώπη με το γιό του, που τον προωθεί ως μοναδικό παιδί-θαύμα, πιανίστα και συνθέτη.

Στη Βιέννη, ο Φραντς Λιστ, διδάσκεται πιάνο από τον Carl Czerny, ο Beethoven τον χειροκροτεί, ενώ ο Αντόνιο Σαλιέρι, γίνεται ένθερμος υποστηρικτής του και προσφέρεται να τον διδάξει σύνθεση αφιλοκερδώς. Για αρκετούς μήνες, ο νεαρός πιανίστας δίνει συναυλίες έχοντας ως κοινό βασιλείς και διάσημους μουσικούς. Έτσι, ο νεαρός Φραντς αρχίζει να ανεβαίνει τα σκαλιά της επιτυχίας και της αναγνωσιμότητας.

Σε ηλικία 12 ετών, Liszt πηγαίνει στη Γαλλία, προκειμένου να φοιτήσει στο Conservatoire του Παρισιού. Το συμβούλιο όμως του ωδείου αποφασίζει πως δεν μπορεί να γίνει δεκτός, επειδή το καταστατικό δεν επιτρέπει την φοίτηση αλλοδαπών μαθητών. ¨Ετσι, λαμβάνει μαθήματα σύνθεσης από τον Ferdinando Paer (Ιταλός συνθέτης, πολύ γνωστός στην εποχή του, που έγραφε κυρίως όπερες) Τότε είναι που Liszt γράφει τη μοναδική του όπερα, «Don Sanche».

Το 1826 είναι μια τραγική χρονιά για τον Λιστ. Ο πατέρας του φεύγει από τη ζωή και ο Φραντς , υποχρεώνεται από πολύ νωρίς να πάρει τη ζωή και καριέρα στα χέρια του. Ζει με τη μητέρα του σ’ ένα στενόχωρο διαμέρισμα του Παρισιού. Στα χρόνια που ακολουθούν, φαίνεται να χάνει το ενδιαφέρον για τη μουσική, σε τέτοιο βαθμό που αρχίζει να έχει αμφιβολίες για την επαγγελματική του πορεία. Διακόπτει τις δημόσιες εμφανίσεις και στρέφεται προς τη θρησκεία ( 1^η Θρησκευτική περίοδος του Λιστ) και τη μελέτη της μουσικής και των τεχνών γενικότερα. Ότι μελετήθηκε σ’ αυτό το διάστημα θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τα έργα της τελευταίας περιόδου, αλλά και τον τρόπο ζωής του.

Πριν κλείσει τα 20 χρόνια του, επανέρχεται δυναμικά στον κόσμο των παραστάσεων. Τον βρίσκουμε να δίνει ξανά ρεσιτάλ σε γεμάτες αίθουσες συναυλιών και να κινείται με άνεση στα σαλόνια της Γαλλικής αριστοκρατίας. Ο μύθος του έχει αρχίσει να υφαίνεται … Καθιερώνει τον όρο “recital”, όπως και την από μνήμης εκτέλεση των σολιστικών έργων.

Η πρωτοφανής πιανιστική του δύναμη, απαιτεί από τους κατασκευαστές να εξελίξουν την το πιάνο , ενώ στα ρεσιτάλ του απαιτεί δύο πιάνα, ούτως ώστε η συναυλία να συνεχίζεται ακόμη όταν σπάνε οι χορδές ! Όμως, το μεγαλύτερο ταλέντο του είναι ο αυτοσχεδιασμός. Το κοινό του προτείνει μελωδίες που εκείνος χρησιμοποιεί ως θέματα . Ο πιανίστας τινάζει προς τα πίσω τα ξανθά του μαλλιά, αναστενάζει βαθιά και τα χέρια τρέχουν στα πλήκτρα δημιουργώντας αισθαντικές λυρικές γραμμές, στιγμές ακραίου πάθους ή ρομαντικές αναπολήσεις, τρομακτικών δεξιοτεχνικών απαιτήσεων. Το κοινό παραληρεί…

Η φήμη του ενισχύεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι πολλά από τα έσοδα των συναυλιών από των καταλήγουν σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και αγαθοεργίες . Για παράδειγμα, όταν το 1842 ένα μεγάλο μέρος του Αμβούργου καταστρέφεται από μια τεράστια πυρκαγιά, ο Λίστ δίνει μια σειρά συναυλιών για την ενίσχυση των αστέγων.

Το 1833, Liszt συναντάται στο σπίτι του Fr. Chopin με την κόμισσα Marie d’ Agoult. Ο έρωτας είναι κεραυνοβόλος και αμοιβαίος. Εκείνη, εγκαταλείπει τον άντρα της και φεύγουν μαζί με στην Ελβετία. Ο Λίστ γράφει αυτήν την περίοδο κάποια από τα σημαντικότερα του έργα του. Το αριστούργημα του «Ποιητικές και θρησκευτικές αρμονίες» που βασιζεται σε μια συλλογή ποιημάτων του Λαμαρτίνου, το «Album d’un voyageur,» που αργότερα θα επεξεργαστεί εκ νέου και μετονομαστεί σε «Anne de la Pèlerinage» (Χρόνια Προσκυνήματος) και τη συλλογή των τριών Apparitions . Επίσης μεταγράφει για πιάνο έξι έργα του Παγκανίνι , τρείς συμφωνίες του Μπετόβεν και μερικά τραγούδια του Σούμπερτ. Σκοπός είναι να κάνει τα σημαντικά αυτά έργα προσιτά στο ευρύ κοινό και να συμβάλλει στην εξάπλωση τους.

Δίνει αρκετές δημόσιες συναυλίες, και η φήμη του πολύ γρήγορα εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη. Σε προσωπικό επίπεδο, ωστόσο, τα πράγματα δεν πάνε και τόσο καλά. Η σχέση του με την Μαρί d’Agoult, με την οποία έχουν τρία παιδιά, λήγει..

Το 1847, στο Κίεβο, συναντά πριγκίπισσα Carolyne zu Sayn-Wittgenstein. Η επιρροή της σ ‘ αυτόν ήταν απόλυτη και καθοριστική. Η Carolyne τον ενθαρρύνει να σταματήσει τις περιοδείες και αντ ‘ αυτού τον στρέφει στη σύνθεση και τη διδασκαλία, ώστε να έχει μια πιο εσωτερική ζωή μαζί της. Ο Liszt δίνει την τελευταία του συναυλία στο Elisavetgrad τον Σεπτέμβριο, και στη συνέχεια περνά το χειμώνα με την πριγκίπισσα στο το κτήμα στο Woronince

Την επόμενη χρονιά, το ζευγάρι μετακομίζει στη Βαϊμάρη, όπου ο Listz αναλαμβάνει τη θέση του αρχιμουσικού. Το σημαντικότερο επίτευγμά αυτής της περιόδου είναι η δημιουργία της φόρμας του συμφωνικού ποιήματος. ένα είδος ορχηστρικού έργου που επεξηγεί ή θυμίζει ένα ποίημα, μια ιστορία, ένα έργο τέχνης. Αισθητικά, το συμφωνικό ποίημα ενώνει την μουσική με το θέατρο. Για τα επόμενα 10 χρόνια, το συμφωνικό ποίημα βρίσκει τον δρόμο του στις αίθουσες συναυλιών της Ευρώπης, κερδίζοντας ένθερμους οπαδούς και σφοδρούς αντιπάλους.

Η δεκαετία που ακολουθεί είναι μια δύσκολη δεκαετία για τον Liszt. Το Δεκέμβριο του 1859, χάνει το γιο του Daniel , ενώ το Σεπτέμβρη του 1862, χάνει και την κόρη του Blandine. Το 1860, ένας από τους αντιπάλους του Λιστ, o Γιοχάνες Μπραμς, συν-δημοσιεύει ένα μανιφέστο όπου ούτε λίγο ούτε πολύ κηρύσσει τον πόλεμο μεταξύ των ρομαντικών και των σύγχρονων συνθετών. Το ίδιο έτος, Liszt και Carolyne αποφασίζουν να παντρευτούν στη Ρώμη, αλλά την παραμονή του γάμου , ο γάμος ματαιώνεται. Τα έγγραφα διαζυγίου της Carolyne είναι ελλιπή! Ο Liszt ορκίζεται ότι θα ζήσουν μια πιο λιτή ζωή, και το 1863 μετακομίζει σε ένα μικρό, διαμέρισμα της μονής Madonna del Ροσάριο, ακριβώς έξω από τη Ρώμη.

Το 1865, Liszt λαμβάνει την κουρά, το παραδοσιακό κούρεμα των μοναχών και χειροτονείται αβάς( 2^η Θρησκευτική περίοδος). Το 1869 διορίζεται σύμβουλος στη βασιλική αυλή της Ουγγαρίας και από τότε ζει ανάμεσα τη Ρώμη, τη Βαϊμάρη και τη Βουδαπέστη, ενώ παράλληλα κάνει περιοδείες. Το 1873 οι Ούγγροι τον ανακηρύττουν εθνικό ήρωα και το 1876 του αναθέτουν τη διεύθυνση της Μουσικής Ακαδημίας της Βουδαπέστης.

Στις 21 Ιουλίου του 1886 κάνει την τελευταία του δημόσια εμφάνιση σε συναυλία στο Λουξεμβούργο. Στη συνέχεια, επισκέπτεται, όπως κάθε χρόνο, το Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ ( Η Κοζίμα Λίστ έχει πλέον παντρευτεί τον Ρ.Βάγκνερ). Σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας και λίγες μέρες μετά την άφιξή του στο Μπαϊρόιτ αφήνει την τελευταία του πνοή. Το ημερολόγιο έγραφε, 31 Ιουλίου του 1886.

Κατάλογος ¨Εργων του Λιστ